Dijital nezaket ‘Netiket’… Sadece ‘ulaşabiliyoruz’ diye insanlara her an ulaşmak hakikat değil

Dijital irtibatın süratle yayılması, daima erişilebilir olma beklentisini arttırırken, beraberinde yeni bir çağın davranış kurallarını da getiriyor. Uzmanlar yalnızca ulaşabiliyoruz diye insanlara her an ulaşmanın hakikat bir davranış olmadığını belirtirken, ısrarlı takibin siber şiddetin bir biçimi olduğunu hatırlatıyor. İleti yoluyla teyit edilmeyen ani imajlı aramaların haber vermeden gidilen misafirliğe benzediğine dikkat çeken Doç. Dr. Gül Esra Atalay, sürekli erişilebilir olmanın iş ömrü -özel ömür ayrımını bulanıklaştırdığını tabir ediyor. Atalay, “Çeşitli ülkeler çalışanların haklarını korumak için ‘irtibatı kesme hakkı’ ismi altında yasal düzenlemeler getirmeye başladı. Fransa, İrlanda üzere ülkeler bu maddeleri uygulamayı başladı.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Gazetecilik Kısım Lideri Doç. Dr. Gül Esra Atalay, sanal dünyanın görgü kuralları olarak isimlendirilen ‘Netiket’ kavramını ve kapsamını kıymetlendirdi.

Netiket günümüzde son derece önemli

‘Netiket’ sözcüğünün, ağ manasına gelen ve çevrimiçi ağları anlatan ‘net’ ve görgü kuralı manasına gelen etiket (etiquette) sözlerinin bir ortaya getirilmesiyle oluştuğunu tabir eden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Son yıllarda dijital teknolojilerin yaygınlaşmasıyla öteki beşerlerle dijital mecralarda, toplumsal medyada müsabakaya, tanışmaya başladık. Toplumsal ilgilerimizi bu mecralardan da yürütüyoruz. Münasebetiyle burada da birtakım davranış kuralları, toplumsal normlar gelişmeye başladı. Dijital teknolojiler yoluyla irtibat kurarken de nezaketi elden bırakmamak, güzel bir imaj yaratmak, gerçek etkiyi bırakmak ve her şeyden kıymetlisi, öbür beşerlerle yeterli münasebetlerimizi devam ettirebilmek için kıymet taşıyor. Netiket bu nedenle günümüzde son derece kıymetli.” dedi.

Her an ulaşılır olmak avantaj mı, dezavantaj mı?

Dijital teknolojilerin yapısının hem eş vakitli hem de eş vakitli olmayacak formda ve her yerden irtibat kurmayı mümkün kıldığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, şöyle devam etti:

“Yani birine istediğimiz bir anda, günün her saatinde, oturduğumuz yerden ve onun nerede olduğu fark etmeksizin bir ileti gönderebiliriz, imajlı görüşme talep edebiliriz, e-posta atabiliriz. Bu birçok açıdan avantaj olarak görülse de dezavantaja dönüştüğü, insanları rahatsız ettiği ve kabalık olarak algılanabildiği durumlar da var.

Dijital bağlantının imkanlarını kullanırken sadece yapabiliyoruz diye, öbür hiçbir faktörü düşünmeden, hesaba katmadan öbür insanlara istediğimiz her an ulaşamaya çalışmak, ileti atmak, aramak, bazen de e-posta atmak netiket açısından gerçek bir davranış olarak görülmüyor.”

Sürekli erişilebilir olmak iş ömrü – özel hayat ayrımını bulanıklaştırıyor…

Doç. Dr. Gül Esra Atalay, dijitalden insanlara istenildiği vakit ulaşma konusunda da şunları lisana getirdi:

“Karşı tarafla samimiyetimizin seviyesi, günün hangi saatinde olunduğu, hususun ne derece kıymetli olduğu üzere faktörleri hesaba katmak gerekiyor. Daima erişilebilir olmak bilhassa iş ömrü -özel ömür ayrımını bulanıklaştırdığı için çalışanları olumsuz etkiliyor. Bazen de profesyonel arada kalması gereken toplumsal münasebetler her an ulaşılabilir olma imkanlarıyla hudut ihlaline yol açabiliyor. İş nedeniyle telefon numaranızı vermek zorunda olduğunuz birinin gece vakti size WhatsApptan fazla samimi bildiriler gönderdiğini düşünün. Bu üzere durumların da yaşanmaması için bu alanda bir bilinçlenme kural.”

Sürekli erişilebilir olmak özel hayatı sekteye uğratıyor!

Sürekli erişilebilir olmanın özel ömrü sekteye uğrattığını da kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, şunları lisana getirdi:

“Örneğin iş hayatımız ve özel hayatımız olağanda mekânsal ve zamansal olarak birbirinden başkadır. Ama dijital teknolojilerle her an ulaşılabilir olduğumuzda, akşam geç saatlerde iş hayatından kontaklı olduğumuz şahıslar bize ulaşabiliyor. İş için kullanılan WhatsApp kümelerinden ya da özelden yazılabiliyor. Hasebiyle işten soyutlanıp büsbütün dinlenmeye çekilme ya da özel hayatımızla ilgilenme eskisi kadar rahat yapabildiğimiz bir şey olmaktan çıktı.

Sırf ulaşabiliyoruz diye insanlara her an ulaşmak yanlışsız davranış değil!

Bu noktada netiket kuralını hatırlatmak gerekirse, sadece ulaşabiliyoruz diye insanlara her an ulaşmak gerçek bir davranış olarak görülmüyor. İş münasebetiyle tanıştığınız birine nitekim çok acil bir durum olmadıkça akşam geç saatlerde WhatsApp’tan yazmak, telefonla aramak gerçek görünmüyor.”

Aniden manzaralı aramak, haber vermeden misafirliğe gitmeye benziyor…

Görüntülü aramaya da dikkati çeken Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Görüntülü görüşme talebi taraflarca evvelden ileti yoluyla teyit edildikten sonra yapılabilecek bir şey. Samimiyetiniz olmayan birini birdenbire imajlı aramak, haber vermeden misafirliğe gitmeye benziyor.” dedi.

Israrlı takip siber şiddet biçimi…

Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Eğer hudutlar daima olarak ihlal ediliyorsa, bireyler olur olmadık vakitlerde aranıyor ya da toplumsal medya, bildiriler ve maillerle rahatsız ediliyorsa bir noktadan sonra bu “ısrarlı takip” olarak isimlendirilen siber şiddet biçimine de yaklaşabilir. Bir cins tacize dönüşüyorsa bu durumda yaptırım gerekliliği doğabilir.” diye konuştu.

‘İrtibat kesme’ bir hak!

Çalışanların iş saatleri dışında daima talep altında olmalarını önlemek için şirket içi siyasetlerin yahut iş süreçlerinin gözden geçirilerek düzenlenmesi gerekebileceğini de söyleyen Doç. Dr. Gül Esra Atalay, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Örneğin, makul bir saat sonrasında e-posta gönderme yahut çalışanlara acil durumlar dışında bildiri atmanın uygun kabul edilmemesi üzere kurallar belirlenebilir.

Çeşitli ülkeler çalışanların haklarını korumak için ‘irtibatı kesme hakkı’ ismi altında yasal düzenlemeler getirmeye başladı. Fransa, İrlanda üzere ülkeler bu maddeleri uygulamayı başladı. Birçok diğer batılı ülkede de irtibatı kesme hakkı tartışılıyor, yasalaşması için gayret gösteriliyor.

İrtibatı kesme hakkı, dijital bağlantı araçlarıyla iş bağlantılarında dengeyi sağlamak ve çalışanların sağlıklı bir çalışma ortamı elde etmelerine yardımcı olmak için çok değerli ve önümüzdeki yıllarda çok daha fazla tartışılacak üzere görünüyor.”